Privee

Een klap, een korte stilte en dan gegil. Waar ik altijd bang voor was, is gebeurd. We hebben een auto-ongeluk gehad. Mijn collega Chrys en ik zijn die ochtend met een ACDEP-auto met chauffeur Rafael heel vroeg uit Accra vertrokken om op tijd in Tamale te zijn voor een vergadering. Vanwege de onveiligheid op de weg via Kumasi, hebben we besloten om via de oostkant van het Volta-meer te rijden. Deze route is weliswaar deels onverhard, maar lekker rustig en uiteindelijk zelfs wat sneller. ’s Ochtends om kwart over zeven, zo’n 10 kilometer voorbij Hohoe rijdt er op een verlaten stuk rechte weg een motor met twee mannen voor ons. De motor begint ineens naar het midden van de weg te dweilen. Onze chauffeur toetert en wijkt uit naar links in de veronderstelling dat de motor terug naar rechts zal gaan. Maar in plaats daarvan gaat hij verder naar links, waardoor we er niet meer links langs kunnen. Remmen helpt niet meer, want we rijden behoorlijk hard. We raken de motor met de rechter voorkant van de auto. We komen in de bush links van de weg tot stilstand. De motor ligt half onder de auto met de berijder er vlak voor. Deze man ligt te kreunen. De tweede man ligt achter de auto op het asfalt en beweegt helemaal niet. We stappen uit en onmiddellijk komen er een oudere man en vrouw gillend aanrennen. De vrouw stoot ijselijke kreten uit. De man roept steeds tegen Rafael ‘you killed my brother’. Daarbij zwaait hij vervaarlijk met een groot kapmes. Al snel komen er ook andere mensen op het ongeluk af. Nadat we van de eerste schrik zijn bekomen is de vraag wat te doen. Onze eerste zorg is om de gewonden naar het ziekenhuis te krijgen. Ziekenauto’s hebben ze hier niet. We willen onze auto uit de bush proberen te krijgen om ze daarmee wegbrengen, maar dat wordt door de menigte niet toegestaan. Ze zijn waarschijnlijk bang dat we ervan door zouden gaan. Daarom houden we een taxi aan, waar de twee gewonden met vereende krachten in worden gedragen. Ik zie dat de ene man zijn been heeft gebroken. Zijn voet bungelt er wat bij. Chrys gaat met de taxi mee naar het ziekenhuis in Hohoe. Ik houd de eerste de beste tro-tro (een bestelbusje dat hier voor openbaar vervoer wordt gebruikt) aan om mee naar het politiebureau in Hohoe te gaan. Rafael blijft achter bij de auto waar zich inmiddels al behoorlijk wat mensen hebben verzameld.

Aangekomen bij het politiebureau weet ik ook niet goed wat te doen. Ik besluit daarom te wachten op Chrys die gelukkig al snel komt. Chrys is al druk aan het bellen met bekenden bij politie en justitie. Ik bel onze baas Malex en Nicole om te vertellen wat er is gebeurd.

We worden na enig wachten te woord gestaan door een jonge dame in burger. We vertellen wat er is gebeurd en gaan ervan uit dat er snel een auto naar de plaats van het ongeval zal worden gestuurd. De juffrouw neemt alle tijd om ons verhaal aan te horen. Ze maakt wat aantekeningen en deelt dan mee dat ze niets kan doen voordat de dienstdoende agent ter plekke is. Een kwartier later komt er over de binnenplaats een lange, wat sjofele agent in uniform aansloffen. Hij is de dienstdoende sergeant. Opnieuw moeten we ons verhaal doen. Hij krabt eens op zijn hoofd en constateert dan dat er geen auto is om naar het ongeluk te gaan. We worden behoorlijk ongeduldig en maken ons zorgen over Rafael en de auto. Chrys vertelt me dat het hier niet ongebruikelijk is dat auto’s na een ongeluk door omstanders in brand worden gestoken. En de bestuurder van een auto die een ongeluk veroorzaakt kan in het slechtste geval door de lokale bevolking worden gelynched….

Gelukkig komt Rafael even later met een taxi aanrijden op het politiebureau. De situatie was voor hem inderdaad erg bedreigend geworden. Een andere chauffeur die gestopt was bij het ongeluk had hem geadviseerd om te vertrekken. Om de een of andere reden had hij de autosleutel aan de andere chauffeur gegeven. Daar staan we met zijn drieën op het politiebureau zonder sleutel van onze auto en erger nog zonder vervoer. Rafael is erg stil en duidelijk aangeslagen.

Even later komt er een man met een pick-up aanrijden. Hij blijkt werkzaam te zijn bij een kerk in Hohoe die lid is van ACDEP. Mijn baas Malex heeft hem gebeld en gevraagd ons bij te staan. Nog beter nieuws is dat hij voorzitter is van de gemeenteraad is en dus een vooraanstaand burger in Hohoe. Met zijn auto vertrekken we eindelijk met de politieman en zijn assistente naar de plaats van het ongeluk. We besluiten Rafael voor de veiligheid maar op het politiebureau achter te laten.

Op de plaats van het ongeluk heeft zich inmiddels een flinke menigte verzameld. Zowaar staat er een man met onze autosleutel te wachten. Tot onze verbazing stelt de politieman nauwelijks onderzoek in naar remsporen en dergelijke. Hij neemt direct de situatie in de hand en geeft de man met de sleutel opdracht om te proberen onze auto uit de bush te rijden. Dat lukt niet. Daarop geeft de agent de omstanders opdracht om de auto uit de bush te tillen. Meteen duiken er een heleboel mannen de bush in die takken beginnen weg te kappen en aan de auto gaan duwen en trekken. Zowaar staat hij even later weer op de weg. Dan moet er afgerekend worden voor het duwen van de auto. De leider van de mannen vraagt 500.000 cedis. Dit is een kapitaal, als je bedenkt dat het minimum dagloon 30.000 cedis is. Maar ja, veel onderhandelingspositie hebben we niet. We proberen nog om de voorzitter van de gemeenteraad te laten bemiddelen, maar lager dan 450.000 komen we niet. We besluiten dit dan maar te betalen. Ik moet vervolgens de auto terugrijden met de politieman naast me en de kapotte motorfiets achter in de bak. Chrys gaat met het gemeenteraadslid mee. Er stappen bij hem ook wat omstanders in de auto. Onze auto zwabbert vervaarlijk en is nauwelijks bestuurbaar. Ik kan mij niet voorstellen dat we met deze auto op korte termijn verder kunnen reizen. Aangekomen in Hohoe moeten we van de politieman eerst de auto laten keuren. Een mannetje controleert de lichten en constateert tevreden dat er met een lamp een probleem is. Chrys betaalt ondertussen voor de keuring. Dan wil het mannetje even onder vier ogen met Chrys praten. Hij zegt dat hij de auto eigenlijk moet afkeuren, maar dat hij voor een kleine vergoeding wel een positief rapport wil uitbrengen. Terwijl Chrys met de man praat blijkt het probleem met de lamp ineens verdwenen.  De man is zichtbaar teleurgesteld en Chrys komt er voor een redelijk bedrag uit. Dat de auto nauwelijks bestuurbaar was heeft hij gelukkig niet gemerkt. Als de auto wordt afgekeurd wordt hij bij het politiebureau neergezet en mag je er niet meer mee de weg op.

Van de keuring gaan we weer terug naar het politiebureau om verklaringen af te leggen. De mannen die met de andere auto zijn meegekomen willen ineens geld hebben. Zij hebben de motorfiets uit de auto getild en willen betaald worden voor dit extra werk. Dat wordt zelfs Chrys, die tot nu toe erg rustig is, te gortig.  Hij heeft al een astronomisch bedrag betaald voor het uit de bush halen van de auto en weigert nog meer te betalen. Enigszins geschrokken druipen de mannen af en gaan buiten op een bankje zitten. Uiteindelijk geeft de politieman ze wat geld en vertrekken ze.

Chrys gaat met de politieman naar het ziekenhuis om uit te vinden hoe het met de gewonden gaat. Rafael en ik wachten in spanning op het politiebureau af. Ik vrees dat een van de gewonden overleden is. Rafael zit stil voor zich uit te staren. Hij zal zich niet alleen zorgen maken over de gewonden, maar ook over zijn baan. Hij is net bij ons in dienst en dit is zijn eerste verre trip. Het ongeluk kan hem zomaar zijn baan kosten. Ik probeer hem gerust te stellen door te zeggen dat het niet zijn schuld was en dat ik dat ook tegen Malex zal zeggen. De tijd tikt langzaam door terwijl we op het bankje zitten te wachten. Eindelijk komt Chrys aanrijden met goed nieuws. Een man lag te slapen en de andere werd nog geopereerd, maar ook zijn verwondingen lijken naar omstandigheden mee te vallen. Er valt een last van ons af. Rafael vertelt dat hij voor vertrek uit Tamale al gedroomd heeft dat we een ongeluk zouden krijgen. Mensen zijn hier erg bijgelovig, dus hij was nauwelijks verbaasd dat het ook echt gebeurd was.

Terwijl we bezig zijn met het opschrijven van onze verklaringen, komen er twee heren in pak aanrijden. Het blijken de rechter en zijn assistent uit een nabijgelegen stad te zijn. De rechter kende Chrys nog van de middelbare school. Chrys had hem geprobeerd te bellen, maar dat lukte niet. Hij had daarop een briefje meegegeven aan een passerende auto. Deze had het briefje aan de rechter afgeleverd, die de rechtszitting ter plaatse had geschorst en met zijn collega in de auto was gestapt om te komen helpen. Die hulp was zeer welkom. De rechter smoesde even met de sergeant om voor onze zaak te pleiten en bood aan dat de sergeant in geval van problemen altijd contact met hem kan opnemen….  Als onze verklaringen zijn vastgelegd, laat de sergeant ons gaan met de mededeling dat Rafael enkele weken later zal worden opgeroepen voor een reconstructie om de oorzaak van het ongeval te bepalen. Chrys bedankt de man omstandig en schuift hem flink wat geld toe voor zijn hulp.

We vertrekken met onze kapotte auto naar een lokale monteur die door de man van de gemeenteraad was ingeschakeld. Terwijl de monteurs aan de auto werken, kunnen we niet veel meer doen dan wachten. Ik heb nog steeds grote twijfels of de auto wel voldoende kan worden gerepareerd. Ik vraag wel drie keer of ze ook naar de besturing willen kijken en ze beloven plechtig dit te doen. Wij hebben inmiddels flinke trek en vertrekken met de rechter naar een restaurant waar we wat eten en de rest van de middag wachtend doorbrengen. De auto is uiteindelijk pas aan het einde van de middag klaar. Ik vraag Rafael om de auto grondig te testen, want ik heb nog steeds grote twijfels. Hij is tevreden over hoe de auto rijdt. Het is echter al te laat om te gaan rijden en we besluiten in Hohoe te blijven slapen en de volgende ochtend vroeg door te rijden naar Tamale.

Onderweg hebben we nog een kokende motor omdat de radiator blijkt te lekken, maar met wat kunst en vliegwerk weten we Tamale veilig te bereiken. Ruim een week later krijgen we van het gemeenteraadslid bericht dat de gewonden uit het ziekenhuis zijn ontslagen en nu verder werden behandeld door een traditioneel genezer. Ik ben verbaasd dat de mannen al zo snel uit het ziekenhuis zijn ontslagen. Blijkbaar waren de verwondingen minder erg dan we hadden ingeschat. Nu, ruim twee weken later, hebben we nog niets van de politie gehoord over de reconstructie. We hebben het gemeenteraadslid gevraagd om contact met de gewonden op te nemen om te horen wat hun medische kosten zijn. Want hoewel we niet schuldig zijn, lijkt het toch goed om bij te dragen in deze kosten. Tot onze verbazing meldt hij ons dat de kosten meer dan 2.000 Euro bedragen. Dat is hier een astronomisch bedrag en het is volstrekt onmogelijk dat de kosten werkelijk zo hoog zijn. Het lijkt er eerder op dat men een slaatje uit de situatie probeert te slaan.

We zijn enkele weken na het ongeluk weer naar Hohoe gegaan om de slachtoffers te bezoeken en om iets te regelen voor de kosten. Ons bezoek begint bij het gemeenteraadslid. Hij vertelt ons dat een van de slachtoffers er slecht aan toe is en dat zijn been moet worden geamputeerd. Hij heeft echter geen geld voor de operatie en ligt nu in zijn huis met een wegrottend been. Hij hoopt op een bijdrage van ons om de operatie op korte termijn mogelijk te maken. Dit komt als een grote schok. Wij dachten juist dat het naar omstandigheden goed ging met de beide mannen. Hij laat ons ook de medische rekeningen zien. Die blijken tot onze verbazing grotendeels van de traditionele genezer te zijn in plaats van het ziekenhuis. We zijn erg verbaasd over de hoogte van de rekeningen van deze genezer, want normaal gesproken is deze vorm van zorg aanzienlijk goedkoper dan die van de officiële medische instanties. We worden bevestigd in ons vermoeden dat men een slaatje uit de situatie probeert te slaan. Uiteindelijk is er een rijke NGO en zelfs een blanke betrokken! Het gemeenteraadslid vertelt ons ook dat de families hoge verwachtingen hebben ten aanzien van onze bijdrage in de kosten. Wij leggen uit dat wij niet van plan zijn te betalen omdat wij geen schuld dragen en dat we bovendien geen geld bij ons hebben. Afgesproken wordt dat we de vertegenwoordigers van de beide slachtoffers de volgende dag voor overleg zullen uitnodigen.

Het gemeenteraadslid vraagt ons vervolgens mee te gaan om de beide slachtoffers te bezoeken. We zijn hiervoor wat huiverig uit angst voor wraakgevoelens bij de families, zeker omdat we niet van plan zijn om ze geld te geven. Het gemeenteraadslid verzekert ons dat we ons geen zorgen hoeven te maken. Enigszins opgelaten gaan we daarom op weg. We gaan eerst naar de man met het been. We worden naar een schamel hutje gebracht waar we door familie worden ontvangen. Even laten worden we de kamer van de man zelf binnengevoerd, waar een afschuwelijke lucht hangt. Als men het verband van zijn been wil halen om ons de verwondingen te tonen, leggen we snel uit dat we zo ook wel geloven dat het erg is. Even later komen ook de vrouw van het slachtoffer en zijn jonge kinderen binnen. We begrijpen dat het hier om een hele arme familie gaat, die zwaar wordt getroffen doordat de kostwinner voor de rest van zijn leven gehandicapt zal zijn. Diep onder de indruk gaan we op weg naar het tweede slachtoffer die nog steeds in de kliniek van de traditionele genezer ligt.

Het is al donker als we bij de kliniek arriveren. De kliniek blijkt geen stroom te hebben, hoewel alle omliggende huizen dat wel hebben! Met wat kaarslicht worden we ontvangen door de genezer zelf. Hij blijkt dronken te zijn en lijkt zich drukker te maken over het geld dan over de zorg voor de slachtoffers. Hij vertelt dat de man met het gebroken been ‘raar deed’ en daarom naar huis gestuurd is. Een duidelijk geval van medische nalatigheid met desastreuze gevolgen, dat hem er niet van weerhoudt om een zeer gepeperde rekening voor te leggen. Vervolgens bezoeken we het tweede slachtoffer in de kliniek. Hij ligt net als de andere patiënten op een matje op de grond, maar lijkt het redelijk te maken. Ik ben geschokt door het feit dat iemand vanuit het ziekenhuis naar een dergelijke kwakzalver is gegaan en daardoor nu zijn been moet verliezen. Mijn collega’s vertellen dat mensen veel vertrouwen in dit soort genezers hebben, omdat er nu en dan sprake is van wonderbaarlijke genezingen. Bovendien geldt deze zorg als goedkoper dan de officiële. Van beide voordelen is mij in dit geval weinig gebleken.

De volgende ochtend vindt het overleg met de beide families plaats. Het gemeenteraadslid zit het overleg voor en doet dit uitstekend. Hij focust de discussie direct op de man die dringend medische hulp nodig heeft, omdat uitstel de situatie verder zal verslechteren en zelfs de dood tot gevolg kan hebben. Wij hebben de avond tevoren overleg gehad met Malex en besloten om op humanitaire gronden een bijdrage voor de operatie te leveren. We hebben tevens besloten om verdere schade over en weer door de rechter te laten afhandelen en niet op een schikking aan te sturen. Na enig overleg bieden we aan om ca. 400 euro aan de man te geven voor zijn amputatie. Zijn familie is hier zichtbaar blij mee. We drukken ze op het hart om de operatie met spoed uit te laten voeren om verdere schade te voorkomen. De familie van de andere man is echter teleurgesteld dat er voor hen geen geld is. We spreken ook nog met de politieman. We vragen hem om het onderzoek naar het onderzoek verder af te ronden en aan de rechter voor te leggen.

Als we enkele dagen later weer in Tamale zijn, komt het bericht dat de man naar het ziekenhuis is gebracht en daar de volgende dag is overleden, nog voordat de operatie was uitgevoerd. Dit bericht komt als een klap. We hadden dit totaal niet verwacht en juist gehoopt dat hij met onze bijdrage er weer enigszins bovenop zou zijn gekomen. Afgelopen week is Chrys op weg naar Accra bij de familie langs geweest om ons medeleven te betuigen.

Hoewel de hele gebeurtenis schokkend en triest was, gaf het wel een fascinerend kijkje in hoe zaken in Ghana worden geregeld. Om te beginnen is het heel belangrijk om een goed netwerk te hebben. De rechter die ons kwam helpen was niet meer dan een oude bekende van Chrys, maar hij heeft wel een halve dag met zijn collega bij ons gezeten. Ook het gemeenteraadslid heeft een halve dag niet gewerkt. Dit past overigens perfect in de cultuur waarbij relaties belangrijker zijn dan werk. Vervolgens is het zaak om de juiste mensen geld toe te schuiven. Fraai is het niet, maar het werkt wel. Volgens Chrys zou onze auto zijn gevorderd en onze chauffeur in de gevangenis gegooid als hij alleen was geweest. Verder gaat het in de afhandeling van een dergelijk ongeval meer om draagkracht dan om schuld. Wij hebben weliswaar geen schuld, maar worden toch geacht om de kosten voor onze rekening te nemen omdat wij nu eenmaal voor een rijke organisatie werken. Mijn blanke huid zal de prijs ongetwijfeld verder hebben opgedreven.

Werk

Ik heb de dag voor ons verlof in Nederland de leiding van Savanna Farmers overgedragen aan mijn opvolgster Janet. Dit was nog een heel gedoe, want er moet een overdrachtsdocument worden gemaakt van alle bezittingen op het moment van overdracht. En dat viel niet mee, omdat er enkele onlogische zaken in de administratie bleken te zitten. De tijd was niet voldoende om die uit te zoeken, dus hebben we een voorlopige overdracht gedaan in afwachting van het uitzoeken van deze onduidelijkheden.

Tijdens ons verlof in Nederland heb ik nog enkele zakelijk gesprekken gevoerd, maar gelukkig niet te veel. Terug in Ghana heb ik enkele zware weken gehad. Allereerst viel het me erg tegen dat er tijdens mijn afwezigheid eerder problemen waren bijgekomen dan verdwenen. Zo bleek een klant een behoorlijk bedrag dat nog uitstond niet te willen betalen, hoewel hij niet ontkende het product afgenomen te hebben. Verder was het wennen aan mijn nieuwe rol. Ik was ineens niet meer de baas van het bedrijf en moest mij nu beperken tot een adviserende rol. Natuurlijk doet mijn opvolgster dingen anders dan ik ze zou hebben gedaan. Maar dat is toch lastig als het gaat om je eigen geesteskind waarbij je je zo betrokken voelt. Ondermeer als gevolg van de wanbetalende klant zat het bedrijf ook in zware cash flow problemen. De lening van de bank was nog steeds niet rond. Ze bleven maar met nieuwe onzinnige vragen en condities komen. Deze mensen zouden in communistisch Rusland nog uit de toon gevallen zijn door hun bureaucratische gedrag. Om gek van te worden. Maar ja, niemand anders wil ons geld lenen, dus we hebben weinig keus. Wel is er zicht op steun van de African Development Foundation. Dit is een club die met geld van de Amerikaanse en de Ghanese overheid bedrijven steunt die een bijdrage leveren aan armoedebestrijding en ontwikkeling. We zijn al een tijdje met ze in gesprek en tijdens mijn verlof was dit contact in een stroomversnelling gekomen. ADF had een Amerikaanse consultant aangesteld om ons te helpen bij het maken van een voorstel voor steun. Helaas had de consultant dit grotendeels op eigen houtje gedaan. Hij was met allerlei idiote voorstellen gekomen en we hadden nauwelijks tijd om hem hier op een aardige manier vanaf te krijgen. Ik was van mening dat we onze koers voor deze lui niet moesten verleggen, hoe hard we hun geld ook nodig hebben. Maar Janet leek meer bereid mee te buigen. Dat gaf aardig wat spanning tussen Janet en mij. We moesten samen met de consultant het voorstel in Accra komen verdedigen. En hoe verdedig je een voorstel waar je het niet mee eens bent? Gelukkig werden de meest problematische onderdelen door de bazen van ADF gelijk van tafel geveegd. Ze kwamen toen met het plan om eerst maar eens een onderzoek te doen naar prijsvormingsmodellen omdat ze vinden dat dat ons zwakke punt is. Het is echter maar de vraag of daar iets beters uitkomt dan we nu hebben en sowieso hebben we er op korte termijn niets aan. We proberen ze nog van mening te doen veranderen, maar het is afwachten of dit gaat lukken.

Ondertussen zijn we volop begonnen met aankopen van de boeren. Voor de sorghum zag het in eerste instantie zorgelijk uit omdat er een insectenplaag was in Garu, waar veruit de meeste van onze sorghum vandaan moet komen. Gelukkig lijkt de schade mee te vallen en komt de sorghum in behoorlijke volumes binnen. We beginnen ons nu weer zorgen te maken over onze kaspositie, want we moeten dit allemaal enkele maanden voorfinancieren voordat we kunnen leveren aan Guinness en worden betaald. Voor de pinda’s en sojabonen hebben we bewust gewacht met het afsluiten van contracten met afnemers tot aan de start van de oogst.

Voor pinda’s is dat moment nu gekomen. We zijn dan ook onlangs gaan praten met een grote afnemer van pinda’s en sojabonen, waar we al vanaf het begin contact mee hebben. Zij hebben een grote fabriek gebouwd voor de productie van plantaardige olie, met name soja-olie. Daarvoor hebben ze een enorme hoeveelheid sojabonen nodig en een deel daarvan kunnen wij leveren. Voor de soja zijn ze bereid om een vaste prijs voor het seizoen af te spreken. We moeten echter wachten totdat de handel op gang komt voordat we weten wat de markt gaat doen en welke prijs we onze boeren moeten betalen om het product te krijgen. De pinda’s zijn voor deze afnemer een handelsproduct en ze willen dan ook niet aan een vaste prijs. We hebben overlegd over een variabel model en zijn uitgekomen op een model waarbij we steeds een prijs voor een deel van het totale volume afspreken. Als dit volume is geleverd kijken we weer naar de markt en kunnen dan de prijs aanpassen. Dit lijkt voor ons een werkbaar model. We zijn nu in gesprek om de startprijs vast te stellen. Daarbij zijn we tegen een fors probleem aangelopen. Ghana Nuts koopt pinda’s in via agenten. Die betalen ze de geldende marktprijs voor de boeren plus een opslag van 24.000 cedis (ca. 20 euro) per zak van 85 kg voor handling, transport en commissie. Onze kosten voor handling en overhead bedragen echter 160.000 cedis per zak! Dit komt doordat wij kosten maken die een agent niet maakt (bijvoorbeeld het vervoer van de boer naar ons station dat bij een agent voor rekening van de boer komt). Wij betalen de boeren desondanks dezelfde prijs, maar in plaats dat ze daar blij mee zijn klagen ze dat onze prijs omhoog moet. Waarom is mij een volstrekt raadsel.

Daarnaast zijn onze overheadkosten hoog doordat we een relatief professionele organisatie hebben en nog te weinig volume om deze kosten over om te slaan. We hebben hier een flink strategisch probleem. We concurreren met een zeer efficiënt systeem van agenten. En ons product biedt voor een afnemer niet of nauwelijks meerwaarde. Ons systeem is echter vriendelijk voor boeren en daardoor relatief duur. We moeten dus op termijn of onze kosten in lijn met de markt zien te brengen (en dat zal niet meevallen als je aantrekkelijk wilt zijn voor boeren) of een markt zien te vinden die bereid is meer voor hetzelfde product te betalen. Dit laatste zou wellicht kunnen door ons te laten certificeren voor Fair Trade en/of Eko. Maar dat is niet eenvoudig en tijdrovend.

Ondertussen breken we ons ook nog het hoofd over een ander vraagstuk: hoe kunnen we boeren op een duurzame manier organiseren. Duurzaam betreft hier dan met name onafhankelijkheid van ontwikkelingsgelden. We hebben afgelopen week een bijeenkomst over dit onderwerp gehad, waarbij we voorbeelden van andere organisaties hebben bekeken en hebben nagedacht over wat er aan mensen en middelen nodig is om onze boerenorganisatie te laten functioneren. De volgende stap is nu om uit te rekenen wat dit gaat kosten en hoe deze kosten kunnen worden gefinancierd. Ik heb er een hard hoofd in dat de organisatie volledig zonder steun van de overheid of ontwikkelingsorganisaties kan bestaan. De volumes die de boeren zijn zodanig laag dat financiering uit de keten tot een aanzienlijke daling van de prijs voor boeren zou leiden. En eerlijk gezegd zijn ook in ontwikkelde landen dit soort organisaties vaak zwaar gesubsidieerd.

We hebben onlangs een bijeenkomst met de Amerikaanse baas van ADF gehad. Ze blijken in eerste instantie alleen allerlei onderzoek te willen financieren, maar geen cent te willen steken in dingen die we op korte termijn nodig hebben. We hebben een pittig gesprek met hem gehad, maar dat heeft weinig opgeleverd, behalve een goed gevoel over het feit dat we die Amerikanen eens de waarheid hebben verteld. Ondertussen blijft onze bank uitblinken in traagheid en bureaucratie. En de leveringen van sorghum gaan zo voorspoedig, dat we financieel geheel aan de grond zitten. Dankzij een zware lobby van ICCO hebben we uiteindelijk weer wat geld van de bank gekregen, maar we moeten maar weer afwachten of we het geld voor de volgende maand gaan ontvangen. Gelukkig heeft Janet nog een lening bij een lokale bank weten te regelen. Bovendien hebben we Guinness weten over te halen om onze eerste levering sorghum eerder te ontvangen en betalen. Dit zal hard nodig zijn om voldoende geld in kas te krijgen om voor de sojabonen te betalen, want dat is als het goed is een veel groter volume dan de sorghum. Overigens is het probleem dat we nu hebben wel een luxe-probleem. Vorig jaar hadden we wel geld, maar geen product en nu is het omgekeerde het geval!

Op het vlak van onderhandelingen met klanten loopt het een stuk minder voorspoedig. Ghana Nuts heeft ons prijsvoorstel voor pinda’s afgewezen en wil niet meer betalen dan ze agenten betalen. Er zit niet anders op dan de pinda’s op te slaan en te speculeren op een prijsstijging. Daar zit natuurlijk risico aan, maar een alternatief hebben we op dit moment niet. Voor de soja is de situatie niet veel beter. De prijs die wij nodig hebben om een kleine marge te maken blijkt zelfs hoger te liggen dan de prijs van geïmporteerde soja uit Zuid-Amerika. Hoe het kan, is mij een raadsel. Is hier sprake van marktverstorende subsidies of zijn we echt zo inefficiënt?

Janet zit inmiddels helemaal in haar rol. Ze is een echte Afrikaanse madam, die alle kerels naar haar pijpen laat dansen, hetgeen af en toe erg komisch is om te zien. Ik werk prima met haar samen en heb er alle vertrouwen in dat het bedrijf bij haar in goede handen is.

Sinds begin september is en een Nederlandse stagiair, Ewoud, op het project. Samen met hem ben ik aan het onderzoeken of we volgend jaar in de handel in sheanuts kunnen stappen. Sheanuts is een fascinerend product. Deze noten zijn pitten van vruchten die aan de sheaboom groeien. Deze boom komt voor in een strook die van west naar oost over Africa loopt en nergens anders ter wereld. Er zit boter in de pitten met een vrij hoog smeltpunt. Extractie van de boter uit de noten is iets dat in Afrika al eeuwen lang via een traditioneel proces wordt gedaan. De boter kent allerlei traditionele toepassingen, zoals bakken en braden, huidcrème, lampolie, etc. Het goede nieuws is dat er voor deze boter een groeiende markt in Europa is. De boter biedt namelijk een goedkoop alternatief voor cacaoboter in chocolade. Bovendien smelt te chocolade hierdoor minder snel. Op dit moment mag maximaal 5% van deze boter worden gebruikt in chocolade, maar de verachting is dat deze norm zal worden verhoogd naar 10%. Daarmee zal de markt verdubbelen! Nog interessanter is een ander bestanddeel van de noten, dat allerlei unieke eigenschappen voor de huid heeft. Met name in Noord-Amerika is een markt aan het ontstaan voor cosmetica en geneesmiddelen op basis van shea. De Bodyshop is hier de voortrekker. Het is natuurlijk ook een ideaal marketingconcept: een natuurlijk product wat al eeuwen lang in Afrika wordt gebruikt voor de huid en waarmee je ook nog de armoede uit de wereld helpt! Deze markt is nog klein, maar snelgroeiend en erg aantrekkelijk qua prijzen. We hebben hier dus eindelijk een product in handen waarin Afrika concurrentievoordeel heeft. Dit verklaart ook dat de hele ontwikkelingssector zich hier met groot geweld op heeft gestort. En ook de handelsbedrijven in Ghana hebben dit ontdekt, want de Ghanese noten blijken de beste van heel Afrika te zijn. Ons onderzoek richt zich op de vraag of en hoe we deze noten van onze boeren kunnen kopen. Het zou voor de vrouwen (mannen doen dit niet) nog aantrekkelijker zijn als we de boter van ze zouden kopen, maar dat durven we voorlopig niet aan vanwege inconsistentie van kwaliteit. We hebben al veelbelovende contacten met enkele grote afnemers gelegd die graag met ons in zee willen. We zijn in de afgelopen weken naar enkele van onze stations gereisd om daar met vrouwen, handelaren en anderen te praten om op die manier een goed beeld van de lokale markt te krijgen. Hieruit blijkt dat het niet mee zal vallen om de noten te kopen. Er is namelijk veel concurrentie van handelaren. De vrouwen verkopen de noten als ze geld nodig hebben aan de hoogstbiedende. En we weten van onze andere producten dat het voor ons niet meevalt om op prijs te concurreren. We gaan binnenkort met wat mensen nadenken over mogelijkheden om de keten zodanig te organiseren dat we een hogere prijs van afnemers kunnen krijgen en daarmee een concurrerende prijs aan boeren kunnen betalen. Wordt vervolgd.  

Vorige week is eindelijk de Ya-Na begraven, de paramount-chief van Dagbon (het gebied van de Dagbani-stam waarin wij wonen) die enkele jaren geleden is vermoord (zie ook eerder verslagen over dit onderwerp). Deze begrafenis lag zeer gevoelig omdat er naar aanleiding van de moord diverse malen hevige conflicten zijn uitgebroken. Er waren dan ook strenge veiligheidsmaatregelen in Yendi, waar de begrafenis plaatsvond, maar ook in Tamale waar veel mensen van deze stam wonen. Ik was zelf in Accra, maar Nicole en de kinderen stonden onder direct toezicht van Malex, mijn baas. Hij belde regelmatig met Nicole om de laatste ontwikkelingen door te geven en er stond een auto klaar om ze weg te halen mocht dit nodig zijn. Gelukkig is het allemaal redelijk goed verlopen. In Yendi zijn wel wat problemen geweest, maar die zijn niet overgeslagen naar Tamale. Morgen wordt de regent geïnstalleerd. Dat is de tijdelijke opvolger, totdat er een echte opvolger is gekozen en aangesteld. Men verwacht hierbij echter geen problemen. Laten we hopen dat deze verwachting uitkomt. En dat er dan rust en vrede komt in Noord-Ghana, want dit conflict heeft zeer negatief uitgewerkt op de ontwikkeling van dit deel van het land.